نگاه نوستالژیک خاقانی و بحتری به ایوان مداین

Authors

حمید رضا مشایخی

اصغر خوشه چرخ

abstract

نوستالژی (nostaligia) واژه ای فرانسوی است که از دو سازة یونانی(nostos = بازگشت) و (alogos = درد و رنج) ترکیب شده. معنی لغوی آن «بازگشت درد و رنج» است. در اصطلاح، نوستالژی خلاصة یک حس درونی تلخ و شیرین نسبت به اشخاص، وطن و زادگاه (رویکرد گذشته گرا) و یا آرمان شهر، موقعیت های گذشته و آرزوهای نهفته درونی (رویکرد آینده گرا) است. این احساس از لحاظ روانشناسی نتیجة یادآوری ذهنی یا آرمان پنداری است. نوستالژی، ناخودآگاه در درون فرد بروز پیدا می کند و از حوزة اختیار فرد خارج است. از آن جایی که ادبیات تجلّی گاه عواطف و احساسات پاک انسانی است این حس ناخوداگاه در برخی از متون ادبی ما به دلایلی جلوه ای ویژه دارد. نوستالژی در آثار ادبی از راه مؤلفه های زبانی و بیانی به ظهور می رسد و نقد روانشناختی در حوزة ادبیات، بررسی این حس را در آثار شاعران و نویسندگان را بر عهده دارد. ایوان مداین، کاخ باشکوه و مجلّل دورة ساسانیان با گذشت روزگار به ویرانه ای بدل شده است که در پیدایش حس نوستالژیکی بُحتری (شاعر عرب قرن سوم) و خاقانی (شاعر پارسی قرن ششم) به هنگام دیدار از این کاخ، موثر افتاده است. هر دو شاعر تازی و پارسی، ناخودآگاه پس از دیدن مانده های این کاخ با نگاه پندآموز و عبرت انگیز برآمده از حس نوستالژیک، به یاد دوران باشکوه کاخ و پادشاهان و افراد آن، افسوس خورده اند و با یادآوری روزگار زرین و خوش گذشته، نسبت به احساس تنهایی کنونی، آه کشیده اند و در این احساس روانی به نوعی نسبت به دوران حال و گردش روزگار معترض شده اند. واژه، تصویر، رنگ، تلمیحات و اشارات ملّی مذهبی، سخنان بدیهی در معنای ضمنی و نوع جملات به کار گرفته شده در اغراض ثانویه از مهمترین مؤلفه های زبانی برآمده از این حس فردی ناخودآگاه در قصاید ایوان مداین (بُحتری و خاقانی) است؛ که در این مقاله تحلیل و بررسی می شوند.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

قصیدۀ ایوان مداین خاقانی با رویکرد بینامتنیت بینانشانه‌ای و درون‌نشانه‌ای

بینامتنیت  یکی از نظریات مطرح در حوزۀ مطالعات ادبی ‌و هنری است که به بررسی روابط متون ‌با یکدیگر می‌پردازد. از آن‌جا که شعر فارسی در دوره‌های مختلف حیات خود همواره پیوندی عمیق و ناگسستنی با آثار پیشین در حوزه‌های گوناگون فکر و اندیشۀ بشری داشته، زمینۀ مطالعات بینامتنی دربارۀ آن بسیارگسترده ‌است. خاقانی شروانی (520-595هـ.ق) شاعری ‌بزرگ و دارای سبک شخصی است که از بن‌مایه‌های متنوّعی در شعرش استفاد...

full text

درنگی بر ایوان مدائن خاقانی

شکوه بر باد رفته ایوان مدائن از دیرباز تأثر روحی بینندگان این بنای تاریخی را به دنبال داشته است. خیام، بحتری، خاقانی، شیخ رضا طالبانی و معروف الرصافی از جمله کسانی هستند که حاصل تأثرات و انفعالات درونی خود را از مشاهده بازمانده‌های این بنای سترگ در سروده‌هایی نغز و پرمغز ارائه داده‌اند که در این میان سروده خاقانی به دلیل سادگی و روانی، فرم و محتوای اثر و موتیف تأثر برانگیز آن از اهمیت خاصی برخو...

full text

نگاه خاقانی به دنیا

خاقانی، ـ اگر نگوییم بزرگترین ـ یکی از بزرگترین شاعران تصویر آفرین و ترکیب ساز ادب پارسی است. یکی از موضوعاتی که در تصویرگری خاقانی بازتاب گسترده ای دارد، دنیا است. تصاویری که خاقانی در اشعار خود از دنیا ارائه کرده، تصاویری دنیا نکوه، تاریک، و تحقیرآمیز می باشد. لذا در این پژوهش، نگارنده ضمن بحث در باره ی نگاه شاعر به دنیا، تلاش کرده است تا عوامل موثر در شکل گیری نگرش شاعر و تشکیل صور خیال برسا...

15 صفحه اول

بررسی تطبیقی جلوه‌‌های آسمان و اجرام آسمانی در شعر بحتری و خاقانی

آسمان و اجرام وابسته به آن مانند ماه، خورشید و ستارگان از دیرباز جلوه‌های گوناگون و تعیین کننده معنایی و تصویری در شعر کهن و معاصر فارسی و عربی داشته‌اند. بررسی این جلوه‌ها نقش مهمی در ورود به دنیای ذهنی شاعران و شناختن اندیشه‌ها و عواطف آنان دارد؛ ضمن اینکه، خواننده را با شگردها و ظرایف بلاغی به کار گرفته شده توسط هر شاعر بیش‌تر آشنا می‌سازد. بر این اساس و با توجه به همین اهمیت، پژوهش حاضر بر ...

full text

My Resources

Save resource for easier access later


Journal title:
ادب عرب

Publisher: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران

ISSN

volume 4

issue 1 2012

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023